Nám má là một trong những nỗi lo hàng đầu của phụ nữ, đặc biệt sau tuổi 25 – khi làn da bắt đầu chịu ảnh hưởng rõ rệt từ ánh nắng, nội tiết và môi trường sống. Những mảng nâu xám xuất hiện lặng lẽ trên gò má không chỉ khiến gương mặt kém tươi sáng mà còn ảnh hưởng lớn đến sự tự tin. Nhiều người cố gắng che đi bằng lớp trang điểm dày, nhưng đó chỉ là giải pháp tạm thời.
Muốn điều trị nám má thật sự hiệu quả, điều quan trọng nhất là hiểu rõ nguyên nhân hình thành, cơ chế gây nám và cách chăm sóc đúng cách để da phục hồi và khỏe mạnh từ bên trong.
Nám má là gì?
Nám má là tình trạng da xuất hiện những đốm hoặc mảng màu nâu, xám nâu, thường tập trung ở hai bên gò má. Đây là một dạng rối loạn tăng sắc tố da, khi các tế bào sắc tố (melanocytes) sản xuất quá nhiều melanin – sắc tố quyết định màu da và tóc của con người.
Nám có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau, đặc biệt là những vùng tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng như mặt, cổ hay cánh tay. Tuy nhiên, nám má vẫn là dạng phổ biến nhất, thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi 20 – 50, nhất là trong giai đoạn mang thai hoặc sau sinh. Nam giới ít bị nám hơn do sự khác biệt về nội tiết tố.
Cơ chế hình thành nám da
Melanin được sản sinh dưới sự tác động của enzyme Tyrosinase và tia cực tím (UV) từ ánh sáng mặt trời. Bình thường, melanin có vai trò bảo vệ làn da khỏi tác động của tia UV. Tuy nhiên, khi melanin được sản xuất quá mức và phân bố không đều, chúng tích tụ thành từng vùng sậm màu – chính là nám.
Nói cách khác, nám hình thành khi da tự “phòng vệ” quá mức, khiến làn da trở nên không đều màu, kém rạng rỡ và mất thẩm mỹ.
Nguyên nhân gây nám má phổ biến
1. Ánh nắng mặt trời
Tia UV (đặc biệt là UVA và UVB) là “thủ phạm” hàng đầu gây nám. Khi da tiếp xúc với tia cực tím, cơ thể sẽ tăng sản xuất melanin để tự bảo vệ. Nhưng khi lượng melanin quá nhiều, chúng tạo nên các mảng sạm, nám.
Những người thường xuyên làm việc ngoài trời hoặc không che chắn, bảo vệ kỹ là đối tượng dễ bị nám nhất.
2. Sử dụng kem chống nắng sai cách
Kem chống nắng là “lá chắn” quan trọng bảo vệ da, nhưng nếu dùng sai, hiệu quả sẽ giảm đáng kể – thậm chí khiến tình trạng nám nặng hơn. Các sai lầm phổ biến gồm:
-
Bôi không đủ lượng: Theo khuyến cáo, cần khoảng 2mg/cm² da, tương đương 1 muỗng cà phê cho mặt và cổ.
-
Ra nắng ngay sau khi bôi: Kem cần 15–30 phút để tạo lớp màng bảo vệ.
-
Không bôi lại trong ngày: Sau 2–3 tiếng, hiệu quả bảo vệ giảm đi rõ rệt, đặc biệt khi đổ mồ hôi hoặc rửa mặt.
-
Chỉ dùng khi trời nắng: Tia UV vẫn hiện diện cả khi trời râm, mưa, hay khi bạn ở trong nhà với ánh sáng xanh từ màn hình điện thoại, máy tính.
3. Rối loạn nội tiết tố
Estrogen – hormone sinh dục nữ – có vai trò ức chế hormone MSH, chất kích thích sản xuất melanin. Khi estrogen giảm (trong thai kỳ, sau sinh, tiền mãn kinh hoặc khi dùng thuốc tránh thai), MSH tăng hoạt động, dẫn đến sự hình thành nám.
Vì vậy, phụ nữ mang thai hoặc giai đoạn tiền mãn kinh là những người dễ bị nám má do nội tiết nhất.
4. Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc có thể gây tăng sắc tố như:
-
Thuốc tránh thai chứa Progestin thế hệ cũ
-
Thuốc an thần như Clopromazin
-
Thuốc dị ứng nhóm Phenothiazin
-
Kháng sinh nhóm Cyclin
Người dùng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng và dừng thuốc nếu nhận thấy xuất hiện nám bất thường.
5. Tác động từ các thủ thuật thẩm mỹ
Các thủ thuật như peel da, phi kim, laser… nếu thực hiện sai kỹ thuật hoặc không được chăm sóc đúng cách sau khi làm có thể gây tổn thương và kích thích tăng sinh melanin, dẫn đến nám.
Để hạn chế rủi ro, nên chọn cơ sở uy tín, bác sĩ có chuyên môn và tuân thủ hướng dẫn chăm sóc sau thủ thuật – đặc biệt là việc chống nắng.
Hiểu nguyên nhân để phòng và trị nám hiệu quả
Dù do ánh nắng, nội tiết, thuốc hay thủ thuật, mọi loại nám đều có chung cơ chế – tăng sản xuất melanin. Việc hiểu rõ nguyên nhân giúp bạn lựa chọn đúng phương pháp phòng ngừa và điều trị:
-
Bảo vệ da trước ánh nắng mỗi ngày
-
Sử dụng kem chống nắng đúng cách
-
Duy trì nội tiết ổn định
-
Cẩn trọng khi dùng thuốc hoặc làm thủ thuật thẩm mỹ
Chăm sóc da đúng cách không chỉ giúp làm mờ nám mà còn giữ làn da sáng khỏe, đều màu và tự tin hơn mỗi ngày.